"Politycy" czy zelanci? Biskupi litewscy a konfederacja warszawska (1573-1615)

ENThe 1573 Act of the General Confederation of Warsaw has long been considered a monument of old-Polish ‘tolerance’. Questioning this concept, this chapter uses the concepts of ‘peace’, politiques, and zélés to test the thesis that the bishops of the Grand Duchy of Lithuania were more disposed to accept the Confederation of Warsaw than those from the Polish Crown. In January 1588 Benedykt Woyna, the future bishop of Vilna (1600–15), protested against the inclusion of the Warsaw Confederation in the Third Lithuanian Statute, allegedly on behalf of the Lithuanian clergy. However, a review of nine bishop-senators reveals that Woyna’s apparently zealous stance was not shared by most of his episcopal contemporaries. Some were politiques, one was an undoubted Protestant, and two more were suspected of sympathy for the Reformation. Keywords: bishops, Confederation of Warsaw, Grand Duchy of Lithuania, tolerance, Reformation, Counter-Reformation.

• Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Warszawa : Neriton, 2006-2009. 2 t. (451, 437).
• Andreas Volanus und die Reformation im Grossfürstentum Litauen. Mainz : von Zabern, 2008. VII, 324 p.
• Biskup wileński Walerian Protaszewicz Szuszkowski we współpracy z biskupami warmińskimi Stanisławem Hozjuszem i Marcinem Kromerem w dziele potrydenckiej odnowy Kościoła. Tridento visuotinio Bažnyčios susirinkimo (1545-1563) įtaka Lietuvos kultūrai. Vilnius: Kultūros, filosofijos ir meno institutas, 2009. P. 46-65.
• Castus, doctus, diligens, devotus: tridentinio sielovadininko formavimas(is) Žemaičių vyskupijoje. Tridento visuotinio Bažnyčios susirinkimo (1545-1563) įtaka Lietuvos kultūrai. Vilnius: Kultūros, filosofijos ir meno institutas, 2009. P. 206-220.
• Converting physicians: the apostasy of Socinian Gaspar Wilkowski and the confessional boundaries of medicalization in 16th century Poland-Lithuania. Beyond devotion: religious and literary communities in the 16th and 17th century Polish-Lithuanian Commonwealth. Göttingen: Vanderhoeck & Ruprecht, 2022. P. 213-244.
• Discourses of tolerance and intolerance at the Four Years’ Sejm (1788-1792). Polish-Lithuanian Commonwealth: history, memory, legacy. New York ; London : Routledge, Taylor & Francis Group, 2021. P. 256-272.
• Gniewów o unię ciąg dalszy : stosunki polsko-litewskie w latach 1569-1588. Warszawa : Neriton, 2002. 457 p.
• III Statut Litewski w dobie porozbiorowej - stan badań nad dziedzictwem prawa litewskiego. Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej. T. 2. Białystok: IBnDKE Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2010. P. 473-499.
• Instrukcje dotyczące organizacji życia religijnego w dobrach kanclerza litewskiego Ostafiego Wołłowicza w drugiej połowie XVI wieku. Biuletyn Historii Pogranicza. 2012, nr. 12, p. 5-14.
• Kariery polityczne i kościelne biskupów Wojciecha i Jerzego Radziwiłłów - koryfeuszy początku i końca XVI wieku - zarys problemu. Nasza przeszłość 2017, 127, p. 5-20.
• Konflikty wyznaniowe w Wilnie od początku reformacji do końca XVII wieku. Toruń : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2016. 799 p.
• Lietuvos katalikų dvasininkai XIV-XVI a.. Vilnius : Aidai, 2009. 456 p.
• Marriage or mitre? The careers of bishops from the Pac family in the Grand Duchy of Lithuania during the Reformation and Counter-Reformation. Slavonic and East European review. 2021, vol. 99, no. 4, p. 699-727.
• Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka (1549-1616): wojewoda wileński. Warszawa : Semper, 2000. 381 p.
• Noble community and local politics in the Wiłkomierz district during the reign of Sigismund Vasa (1587-1632). Social and cultural relations in the Grand Duchy of Lithuania: microhistories. New York: Routledge, 2019. P. 132-147.
• Pochodzenie episkopatu litewskiego XV-XVI wieku w świetle katalogów biskupów wileńskich. Studia Źródłoznawcze. 2001, t. 39, p. 47-68.
• Pseudo-episcopus kiiovensis : w kwestii daty rezygnacji z biskupstwa i śmierci nominata kijowskiego Mikołaja Paca. Lituano-slavica posnaniensia : studia historica. 2005, 11, p. 241-254.
• Rzeczpospolita Wazów. [T.] 1. Czasy Zygmunta III i Władysława IV. Warszawa : Wydawnictwo Neriton : 2002. 337 p.
• Rzeczpospolita Wazów. [T.] 3. Sławne państwo, Wielkie Księstwo Litewskie. Warszawa : Wydawnictwo Neriton : 2008. 329 p.
• Tarp Romos ir Bizantijos: Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės politinės kultūros aukso amžius: XV a. antroji pusė - XVII a. pirmoji pusė. Vilnius : Lietuvos istorijos institutas, 2016. 342 p.
• Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569-1763. Warszawa : Wydawnictwo Sejmowe, 2002. 373 p.
• Wielkie Księstwo Litewskie (XVI-XVIII w.): Prawo - ustrój - społeczeństwo.. Warszawa : Campidoglio, 2013. 323 p.
• Wielokulturowość Wielkiego Księstwa Litewskiego i idea tolerancji, a praktyka stosunków międzywyznaniowych w XVI-XVIII w.. Lietuvos Didžiosios Kunigaikštijos tradicija ir tautiniai naratyvai. 2009. p. 87-104, 360.
• Wojciech Grabowski z Sierpca. Zapoznana postać renesansowego Krakowa i Wilna. Notatki Płockie. 2004, 4, p. 3-7.
• XV-XVI a. Lietuvos lotyniškų knygų sąrašas.. Vilnius : LLTI, 2002. 238 p.